Zekat Nedir?
Zekat islamın beş temel şartından biri olan mali bir ibadettir. Zekat, sözlükte çoğalmak, temizlemek ve artma anlamlarına gelir. İslam dininde terim olarak ise, şer’an zengin sayılan bir Müslümanın, senede bir defa malının belli bir miktarını fakirlere temlik olarak vermesidir. Zekat malın belli bir miktarını, Allah’ın Kur’ân-ı Kerim’de Tevbe suresinde saydığı sekiz sınıftan birisine veya bir kaçına karşılıksız vermektir. Bu sekiz sınıf insan ayette şöyle zikredilmiştir: “Sadakalar Allah’tan bir farz olarak fakirlere, miskinlere, zekat işinde çalışanlara, kalpleri İslama ısındırılacaklara, kölelere, borçlulara, Allah yolunda kalmışlara aittir. Allah bilendir hakîmdir.”
Zekat nedir? Sorusunu cevaplayabilmek için öncelikle bazı kavramların bilinmesi gerekir. Nisab miktarı, islama göre zengin, islama göre fakir gibi kavramlar bunlardandır. Nisab sözlükte, sınır, pay, miktar gibi anlamlara gelir. Fıkıhta ise bir kimsenin zengin sayılabilmesi ve zekatın üzerine farz olabilmesi için sahip olduğu mal miktarı demektir. İslam dinine göre nisap miktarı ve daha fazla mala sahip olan kimse zengin sayılırken, bu miktardan daha azına sahip olan kimse ise fakir, yoksul sayılır. Nisab miktarı malın cinsine göre değişiklik gösterir. Zekatı verilmesi gereken mallar beş sınıftır. Nakitler; altın, gümüş ve nakit paralar, madenler ve defineler, ticaret malları, tarım ürünleri ve meyveler ve çoğunluğa göre evcil hayvanlar. Bu beş sınıf malın nisab miktarı hep ayrı ayrı hesap edilir.
Zekât, müslümanın Allah’ın emrine itaat edip, kulluğunu göstermesinin en güzel işaretidir. Bunun yanı sıra zekât insanı, günahlardan temizler. İnsandaki, mal sevgisini azaltıp, onu cimrilikten kurtarıp, hayatında Allah sevgisin ön plana almasını sağlar. Bu konu da Allah-ü Teala Kur’anda “Ey mü’minler! Sizi mallarınız ve çocuklarınız Allah’ı anmaktan alıkoymasın, böyle olanlar hüsrana uğrayanlardır” (Münafıkun, 63/9) buyurmaktadır.
Kimlere Zekat Verilmelidir?
Bir kimsenin zekatla mükellef olabilmesi için özgür olması, akıl baliğ olması, müslüman olması; borçlarının ve asli ihtiyaçların dışında üzerinden bir yıl geçmiş nisab miktarı mala sahip olması gerekmektedir. Sahip olunan malın zekatı olabilmesi için bu malın bazı özellikleri taşıması gerekmektedir. Zekatı verilecek malın nema kabiliyeti, yani büyüme ve artma özelliği olmalıdır. Zekatı verilecek mal bizzat sahibinin elinde olması, yani malına tam malik olmalıdır. Örneğin bir alacak için zekat gerekmez. Zekatı verilecek malın üzerinden bir tam yıl geçmiş olması gerekir. Yani nisab miktarı mal hem senenin başında, hem senenin sonunda elde bulunmalıdır.